Конвейер репрессий. Сколько человек столкнулись с уголовным преследованием по политическим мотивам с 2020 года. 29-летнюю жительницу Лиды осудили по «делу Гаюна»

В Беларуси 9 месяцев не публикуется расписание судебных заседаний, помогавшее документировать репрессии

График заседаний в беларуских судах уже 9 месяцев не публикуется на портале электронного судопроизводства (service.court.gov.by), интегрированного в сайт Верховного суда.

По наблюдениям Позірку, 6 марта сервис еще был доступен для общественности. Позже при попытке вывести на экран расписание заседаний того или иного суда стала всплывать надпись «Сервис временно недоступен. Проводятся регламентные работы».

При этом срок окончания этих работ указан не был. Теперь эта надпись не отображается, панель с календарем и списком судов убрана.

В начале июня пресс-служба Верховного суда распространила сообщение, из которого следовало, что расписание судебных заседаний будет доступно только пользователям сайта ВС, зарегистрировавшим личный кабинет. Отмечалось, что в связи с поправками в Кодекс гражданского судопроизводства (вступят в силу 1 января 2026 года) проводится модернизация «сервисов электронного суда E-court».

На портале электронного судопроизводства публиковалось расписание заседаний всех судебных инстанций Беларуси. В графике процессов указывались фамилии обвиняемых и инкриминируемые им статьи Уголовного кодекса.

С помощью этого сервиса правозащитники и СМИ могли документировать факты политических репрессий.

Этот и другие способы сокрытия ранее доступной общественности информации правозащитники расценили как попытку режима Александра Лукашенко убедить международное сообщество в том, что политические репрессии в стране закончились и, соответственно, оснований для сохранения или введения новых санкций нет.

С 2020 года в Беларуси более девяти тысяч человек столкнулись с уголовным преследованием по политическим мотивам

По данным правозащитников, минимум 9 185 человек в Беларуси столкнулись с уголовным преследованием по политическим мотивам с 2020 года.

В отношении не менее 7 840 человек были вынесены политически мотивированные приговоры.

За ноябрь правозащитники признали политзаключёнными 33 человек.  Количество политических заключённых на конец месяца составило 1 222 человека.

Общее количество политзаключенных продолжает оставаться на неизменно высоком уровне, несмотря на освобождение людей по истечении срока заключения, изменения меры пресечения после суда и помилования более 400 человек с июля 2024 года. Это стало следствием высокого уровня уголовных репрессий в отношении инакомыслящих и протестующих.

В ноябре 2025 года «Вясна» зафиксировала более 50 случаев политически мотивированных репрессий (в том числе задержания, обыски и т. д.), вытекающих из уголовного и административного преследования.

Асудзілі навукоўца-фізіка, які прыязджаў з Польшчы ў Беларусь

Паўлу Шпаку 40 гадоў, ён навуковец-фізік, паведамляе Наша Ніва. З 2007 па 2023 год мужчына працаваў у Інстытуце фізікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, прайшоўшы шлях ад малодшага навуковага супрацоўніка да даследчыка.

У яго навуковым партфоліа — 33 публікацыі і ўдзел у распрацоўцы лазерных сістэм, оптаэлектронікі і даследаванняў камбінаторнага рассеяння святла.

У маі 2023 года Павел кардынальна змяніў жыццё: ён пераехаў у Варшаву і перайшоў у прыватны сектар. Апошнім часам ён працаваў менеджарам па развіцці праектаў у кампаніі OEM Tech LLC, якая займаецца лазернымі тэхналогіямі.

У сацсетках ён пісаў, што жыве ў Польшчы, атрымаў працоўны ВНЖ і вучыць польскую мову. Але перыядычна ездзіў дадому.

Апошні раз ён быў актыўны ў сацсетках каля васьмі месяцаў таму. Яго затрымалі падчас чарговага вяртання ў Беларусь.

Стала вядома, што Паўла асудзілі ў Мінскім гарадскім судзе. Яго прызналі вінаватым паводле двух крымінальных артыкулаў: «арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак» (ч. 1 арт. 342) і «распальванне варожасці» (ч. 1 арт. 130).

Прысуд уступіў у сілу напрыканцы лістапада 2025 года. Падрабязнасці справы і тэрмін пакарання невядомыя. Паўлу пагражала да пяці гадоў няволі. Цяпер ён застаецца за кратамі.

29-летнюю жительницу Лиды осудили по «делу Гаюна»

Маргарите Ясевич 29 лет, она родом из Лиды, пишет Наша Ніва. В 2018‑м закончила исторический факультет БГУ по специальности «Музейное дело и охрана историко-культурного наследия».

В последние годы девушка живет в Самохваловичах под Минском.

Ясевич осудили по ч. 1 и ч. 2 ст. 361‑4 УК («содействие экстремистской деятельности»). Похоже, что ее преследование связано с «делом Гаюна». Приговор — домашняя химия, но точный срок неизвестен.

Сусветная арганізацыя супраць катаванняў: «Беларусь ператварае катаванні ў публічнае відовішча»

Сусветная арганізацыя супраць катаванняў (ОМСТ) апублікавала брыфінг, у якім распавядаецца пра тое, як беларускі рэжым ператварыў публічную дэманстрацыю прымусовых прызнанняў у жорсткі інструмент псіхалагічных катаванняў і палітычных рэпрэсій.

Як адзначае Вясна, новыя даныя паказваюць, што цяпер праўладныя СМІ Беларусі транслююць вымушаныя прызнанні па дзяржаўным тэлебачанні, YouTube і Telegram-каналах, часта з выкарыстаннем патрыятычных вобразаў і сенсацыйных сюжэтаў.

Ахвярамі становяцца актывісты, журналісты, студэнты і звычайныя грамадзяне, якіх здымаюць на відэа цягам некалькіх гадзін пасля затрымання, а яны зазнаюць пагрозы, фізічны гвалт і прыніжэнні.

Гэтыя відэаролікі служаць для запалохвання грамадства і ўціску іншадумства, і такім чынам катаванне ператвараецца ў інструмент дзяржаўнай прапаганды.

Эмацыйная траўма, сорам і сацыяльная ізаляцыя могуць захоўвацца яшчэ доўга пасля таго, як відэа будзе апублікавана ў інтэрнэце. Многія асцерагаюцца, што гэта нанясе непапраўную шкоду іх рэпутацыі і сем’ям.

«Беларусь ператварыла прымусовыя прызнанні ў інструмент псіхалагічнай вайны, — заявіла Эвіндар Басбога, супрацоўніца па правах чалавека OMCT. — Гэта не спантанныя запісы. Дзяржава вырабляе, рэжысіруе і распаўсюджвае іх, каб прычыніць максімальную шкоду. Гэтыя здымкі адпавядаюць крытэрам жорсткага абыходжання ў адпаведнасці з міжнародным правам і ў некаторых выпадках могуць даходзіць да ўзроўню катаванняў».

Праз пяць гадоў пасля рэпрэсій 2020-га сітуацыя ў Беларусі застаецца адным з самых сур’ёзных крызісаў у галіне правоў чалавека ў Еўропе.

Вытворчасць і распаўсюджванне відэазапісаў прымусовых прызнанняў у прамысловых маштабах стала адным з самых яркіх сімвалаў гэтага крызісу.